Energiecrisis maakt theaterdirecties nog ondernemender en creatiever

EEN BRUG SLAAN NAAR HET PUBLIEK VAN MORGEN

De schouwburgen en concertgebouwen werden de voorbije tien jaar driemaal getroffen door een crisis: eerst de grootschalige bezuinigingen op cultuursubsidies, toen de sluiting tijdens de coronapandemie en tenslotte de energiecrisis. Waar een andere sector misschien geen betere oplossing zou zien dan de deuren te sluiten, hebben de theatermakers de handschoen elke keer opgenomen. En met succes. Er is gezocht naar nieuwe speeluren, nieuwe programmaties en nieuwe doelgroepen. De problemen van vandaag hebben de theaters nauwer verbonden met het publiek van de toekomst.

Tekst: Jeroen Kuypers

De explosie van de energieprijzen vorig jaar heeft er bij de meeste theaters hard ingehakt. “Er werden rode cijfers geschreven en hoewel de daling van de prijzen de situatie iets minder acuut heeft gemaakt, is het nog altijd wachten op een structurele oplossing vanuit Den Haag,” zegt Gabbi Mesters, directeur van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD). “Maar het is niet onze eerste energiecrisis. Sterker nog: in 1947 zijn we als VSCD in het leven geroepen omdat er zo kort na de oorlog een acuut tekort was aan steenkool en alle theaters destijds met kolen werden verwarmd. We hielpen elkaar op alle mogelijke manier om door de winter te komen.”

Gabbi Mesters

Toegankelijkheid vergroten

Wat toen lukte moet nu 75 jaar later dus ook lukken. In afwachting van die definitieve financiële regeling vanuit de Rijksoverheid roeien de theaterdirecties met alle mogelijke riemen die ze hebben. Waar al verduurzaamd werd, gaat die investering versneld door. Veel theaterdirecties zetten in op het vergroten van de toegankelijkheid. Als deze sector iets heeft bewezen het voorbije decennium, dan is het dat een crisis haar ondernemingszin en creativiteit enkel aanscherpt, niet dooft. “Wat al tijdens corona werd uitgeprobeerd is verder ontwikkeld,” zegt Gabbi Mesters. “Toen werden in de theaters schoolexamens georganiseerd, met inachtneming van de anderhalve meter afstand. Er werden voorstellingen opgenomen en gestreamd buiten de theaters. Wat we nu zien is bijvoorbeeld hoe zes theaters in de Brainportarea rond Eindhoven Europees geld hebben ingezet om schoolkinderen met de bus naar de schouwburg te brengen – en weer terug – om speciaal voor hen gemaakte voorstellingen te zien. Dat aanbod willen ze niet eenmalig hanteren maar voor drie opeenvolgende jaren, zodat kinderen plezier krijgen in theater. We zien ook hoe er avonden worden georganiseerd voor bewoners van AZC’s.” Zo slaan de theaters twee vliegen in één klap: ze houden hun zalen gevuld en ze slaan vast een brug naar de toeschouwers van morgen.

VSCD

Sinds 1947 is VSCD de branchevereniging van podia in Nederland. De vereniging met ANBI status zet zich voor een sterke positie van de podiumkunsten in ons land. Een positie midden in de samenleving. Een sterke politieke lobby, zorgen voor collectieve promotie en financieel gezonde sector zijn belangrijke speerpunten. Wil je meer weten over VSCD en de mogelijkheid om door middel van een donatie een bijdrage te leveren aan het werk van de vereniging bijvoorbeeld voor VSCD Toneelprijzen of Leerstoel Podia? Neem dan contact op met Timos Krabben (Woordvoerder VSCD) via communicatie@vscd.nl

Collectieve promotie: VSCD Prijzen

Vandaag de dag is VSCD ook bekend van de Toneelprijzen zoals de Louis d’Or en de Theo d’Or. Sinds 1955 reikt de VSCD podia jaarlijks prijzen uit voor de meest indrukwekkende podiumprestaties in verschillende disciplines die op de Nederlandse podia te zien waren. De vakjury’s bestaan uit gerenommeerde podiumdirectieleden, programmeurs, critici en makers. De VSCD faciliteert het gehele jurytraject en werkt samen met onze partner-festivals om de feestelijke uitreikingen van de prijzen mogelijk te maken. Je zou deze prijzen kunnen vergelijken met de Oscars maar dan voor het theater. Zowel van de nominaties als de prijsuitreiking wordt een televisieuitzending gemaakt door de AVRO/TROS.

Winnars VSCD Toneelprijzen 2022 Foto: Anna van Kooij

Daarnaast heeft VSCD het initiatief genomen een leerstoel in te richten voor de podiumkunsten. Podia leren immers van elkaar, maar sinds het wegvallen van het Theater instituut, als gevolg van de bezuinigingen door staatssecretaris Halbe Zijlstra, vindt er steeds minder wetenschappelijk onderzoek plaats. De interesse voor klassieke muziek groeit met de jaren en dus is het logisch dat die concerten nu en in de toekomst door een overwegend ouder publiek worden bijgewoond. De grijze haren in de zaal horen onlosmakelijk bij de weelderige kapsels van Schubert en Beethoven. Maar voor toneel en dans is het niet meer dan logisch dat programmamakers vaker aansluiting zoeken bij wat er in de maatschappij leeft. “Theatermakers gaan daarom vaker in gesprek met vertegenwoordigers uit de diverse gemeenschappen,” legt Gabbi Mesters uit, “maar ook wij als VSCD delen des te meer ervaringen en informatie met elkaar. De afgelopen vier jaar hebben we vier thema’s sterk in de belangstelling gezet, met de bedoeling van elkaar te kunnen leren. Een ervan was duurzaamheid, een andere was publieksopbouw. Dat leren van elkaar is een traditie die even oud is als onze vereniging zelf. Vanaf het moment dat we steenkolen met elkaar begonnen te delen, gingen we dat ook doen met nuttige kennis en ervaring.”

“Donateurs waren altijd al nauwer betrokken bij het theater dat ze financieel steunden, maar nu krijgen ze nog vaker de kans een kijkje achter de schermen te werpen, onderdeel te worden van de familie een schouwburg of concertgebouw toch altijd vormt.”

Als Vriend beleef je meer

Veel theaterliefhebbers zijn ‘vriend’ van hun theater. Daarmee steunen ze het theater dat in hun leven een belangrijke rol speelt, waar ze unieke ervaringen meemaken en bijzondere mensen ontmoeten. Als dank voor hun bijdrage mogen Vrienden vaak als eerste voorstellingen voor het nieuwe seizoen boeken, zijn er speciale aanbiedingen en events voor Vrienden. Zo ontstaat er een speciale band die in sommige situaties zelfs leidt tot een grotere gift of een nalatenschap. Met alle extra steun kan het theater bijzondere voorstellingen programmeren, educatieprogramma’s ontwikkelen, zorgen voor extra voorzieningen zodat het theater voor iedereen toegankelijk is en nog veel meer. “Je ziet overal in het land leuke vriendenprogramma’s ontstaan,” zegt Gabbi Mesters. “Ik kan iedereen aanraden eens bij ‘ zijn theater’ te kijken wat er mogelijk is.

Avant-garde

Er zijn vele wegen uit de (energie)crisis. Een ervan is de programmering van het theater volledig af te stemmen op wat de grootste gemene deler van het publiek wil. Dat is een zekere manier om de zalen gevuld te krijgen, maar ook om het aanbod volledig plat te slaan en elke vernieuwing bij voorbaat de kop in te drukken. Volgens Gabbi Mesters is dat niet bepaald de weg die de directies van de theaters voor ogen staat. “Om maatschappelijk relevant te blijven in deze tijd van grote maatschappelijke transitiesmoeten podia steeds weer vernieuwen. Een zekere avant-garde blijft dus van belang. Ook daarvoor zijn de gelden die door donateurs bijeen worden gebracht onmisbaar. Wie een vriend is van een theater kan daarom -dankzij de nieuwe aanpak door deze crisis – ook nog meer van nabij meemaken hoe deze avant-garde denkt, hoe deze programmeert en zo de theatercultuur van morgen helpen vorm te geven. Ze staan als donateurs bij wijze van spreken meer dan ooit vooraan bij het podium.”