Schenken en nalaten als bron van een dierenleven
De organisaties voor dierenwelzijn ervaren een gezamenlijk probleem en dat is het gebrek aan (financiële) middelen. Dierentuinen, dierenambulances en dierenopvang organisaties hebben urgente wensen en aanvullende taken die ze niet kunnen oppakken. Ze vervullen een belangrijke functie in de toekomst van de natuur en het welzijn van mensen. Veel geld is nodig om diersoorten in stand te houden, dieren veiligheid te bieden en weer in hun natuurlijke habitat terug te brengen. Als ze opgevangen worden, moet er een leefomgeving zijn waarin ze zich thuis kunnen voelen. Ook het trainen voor terugplaatsing in de natuur is een belangrijke taak. Schenken en nalaten als bron van een dierenleven.
Voor dit artikel vond een gesprek plaats tussen Bea de Graaf, medewerker Schenkingen en Nalatenschappen en Lisette van der Ham medewerker communicatie, marketing & fondsenwerving van de Stichting Leeuw. Martijn van der Weerd directeur/bestuurder Dierenambulance Amsterdam, Peter van der Heijden directeur van Dierenzorg Eemland en Lisanne Scheffers en Janno Weerman van dierengaarde Blijdorp, respectievelijke medewerker strategische partnerschappen en fondsenwerving en populatiemanager in binnen en buitenland.
Grote drukte en veel verantwoordelijkheden
De Dierenambulance Amsterdam verwerkt met 12 vaste medewerkers en 175 vrijwilligers, 50.000 meldingen per jaar en maakt 15.000 ritten voor dieren in nood. Martijn van der Weerd: ‘We bieden hulp aan huisdieren en wilde dieren. We worden ook ingezet bij het ophalen van overleden dieren of als dieren zijn mishandeld of verwaarloosd. Onze vrijwilligers worden daarbij niet alleen geconfronteerd met dierenleed maar ook regelmatig met mensen die in armoede leven of het moeilijk hebben. Voor die mensen zijn we een reddingsboei als het gaat om het helpen een huisdier te kunnen houden. Dieren vervullen een belangrijke rol in een mensenleven. Zeker voor mensen die in armoede leven.’ De organisatie wordt gesteund door de gemeente Amsterdam. Martijn merkt daarbij op dat wel erg veel werk verricht moet worden door vrijwilligers. Ook Peter van der Heijden van dierenopvang Eemland ziet dat in de praktijk veel van zijn organisatie wordt verwacht. ‘We leveren veel service en nemen verantwoordelijkheid. Zoals bij de vogelgriep en problematisch dierenbezit.’ Een voorbeeld is het ophalen van vogels die getroffen zijn door de vogelgriep. ‘In witte pakken halen de vrijwilligers dode of in doodstrijd verkerende dieren op. Dat is zwaar en heftig voor onze vrijwilligers.’
Dierenzorg Eemland beschikt over 3 opvangcentra voor honden en katten, konijnen en knaagdieren en vogels en kleine, wilde zoogdieren. We hebben 2 dierenambulances en een dierenkliniek. We werken met een klein team van betaalde medewerkers en ruim 200 vrijwilligers. Er is dus ook een aparte dierenkliniek. Die is er gekomen vanwege de hoge kosten voor dierengeneeskunde. Peter van der Heijden: ‘Het is gek dat wel tandarts-tarieven worden vastgesteld maar dat kosten voor dierenartsen vrij blijven van regulering. De kosten van een eigen kliniek wegen op tegen de kosten van het bezoeken van dierenartsen.’ Martijn van der Weerd ziet dat kosten voor dierenartsen te hoog zijn geworden voor mensen met weinig bestedingsruimte. ‘We worden vaak gevraagd te helpen in die situaties. Ook dat is een taak die we met liefde oppakken.’ Organisaties voor dierenwelzijn zijn voor inkomsten afhankelijk van donateurs en nalatenschappen.
De Stichting Leeuw bestaat sinds 2011 voor opvang en herplaatsing van grote katten zoals leeuwen. De opvanglocatie maakt deel uit van Dierenpark Hoenderdaell in Anna Paulowna. Ze vangen veel dieren op uit circussen, oorlogsgebieden en van particulieren. Daarnaast zien Lisette en Bea een grote toename op te vangen Servals. Die komen vanuit thuissituaties waar het houden van een Serval onderschat is. ‘Het is een groot probleem waarbij de Stichting Aap nu de eerste opvang verzorgt. We willen een eigen opvang voor Servals maken. Daar is uiteraard veel geld voor nodig. Onze algemene kosten zijn al hoog. Alleen het herplaatsen van een leeuw in Zuid-Afrika kost al zo’n 50.000 euro en dan hebben we het nog niet over de kosten voor het onderhoud van de gebouwen en de dagelijkse kosten voor voeding van onze dieren.’
Dierengaarde Blijdorp is, als stichting zonder winstoogmerk, afhankelijk van particuliere schenkingen en fondsenwerving. Janno Weerman is populatiemanager en werkt voor natuurbeschermingsprojecten in het buitenland. ‘We zijn bezig met natuurherstel om ervoor te zorgen dat dierensoorten een toekomst hebben. Dierenparken zijn meer dan ooit natuurorganisaties die zich inzetten voor natuurherstel en niet alleen voor natuurbehoud.’ Zo is Janno bijvoorbeeld betrokken bij de instandhouding van de rode panda. Door de discussie over dieren in gevangenschap is het wel moeilijk om als een goed doel te worden gezien. De ontwikkeling van dierentuinen naar natuurorganisaties is gestart in de jaren ‘70. Aanscherping van de missie kwam in 2023. ‘De focus ligt op natuurbescherming en -herstel buiten de diergaarde, zowel nationaal als internationaal. Bij de inzet voor natuurherstel moet je niet een rol aannemen van een buitenstaander met een zak met geld, maar van iemand die faciliteert en ondersteunt. We richten ons op negen diersoorten en één plantensoort voor maximale impact waarbij Blijdorp bij kan dragen aan wetenschappelijk onderzoek dat niet in het wild kan plaatsvinden. Alles is gericht op soortbehoud en natuurherstel. Daar is geld voor nodig. Extra geld voor onze natuurprojecten is meer dan welkom.’
Lisanne Scheffers ziet dat het werven van fondsen niet gemakkelijk is. ‘Er zijn gelukkig heel veel fondsen die geven voor dierenwelzijn, maar soms ligt dat iets genuanceerder. Wij zijn voor velen nog steeds een attractie voor een dagje uit. Dus mensen hebben niet de associatie met dat wij een goed doel zijn. Dus de uitdaging ligt in het overbrengen van dat wat we wel zijn. Blijdorp speelt een belangrijke rol als het gaat om wetenschappelijk onderzoek en het voor uitsterven behoeden van plant- en diersoorten. We krijgen wel eens schenkingen en geld uit nalatenschappen. Daar zijn we heel blij mee. Het is belangrijk om onze boodschap te blijven vertellen.’
Huisvesting en dierenwelzijn
De stichting Dierenambulance Amsterdam heeft haar huisvesting te danken aan een grote nalatenschap. ‘We hebben een heel mooi gebouw in Amsterdam, een soort brandweerkazerne voor de dierenambulances. Bovendien helpen de nalatenschappen bij de vervanging van de zes ambulances.’ Peter van der Heijden is blij met de dierenkliniek die ze hebben kunnen bouwen. ‘Dierenartsen kunnen daar hun praktijk uitoefenen. We kunnen dieren sneller en tegen lagere kosten helpen en het scheelt veel reizen en er is daardoor minder stress voor de dieren.’ Bea de Graaf: ‘Grote katten opvangen betekent dat je veel ruimte nodig hebt. En daar is veel geld voor nodig.’ Bea de Graaf en Lisette van der Ham van der Stichting Leeuw staan voor de opgave steeds fondsen en particulieren mee te krijgen, zodat er continu voldoende middelen beschikbaar zijn voor hun mooie werk. Dat lukt nog steeds. Maar door de toenemende vraag naar opvangplekken, bijvoorbeeld voor de Servals, zijn steeds meer middelen nodig. Blijdorp heeft grote financiële uitdagingen bij renovatie van rijksmonumenten, zoals het Rivierahal complex. Dat vraagt extra aandacht en geld. ‘Veel dingen zijn nu al gerestaureerd. Het is een lopend proces, zo hebben we een aantal stallen die 15 jaar geleden gerenoveerd zijn. Daar moeten nu de daken van worden aangepakt. Zo zijn we continue bezig. Partnerschappen voor financiering en schenkingen zijn nodig voor deze omvangrijke projecten. We worden gesteund door de gemeente maar dan is het nog niet mogelijk vanuit onze eigen exploitatie.’
Wat het eerste aanpakken?
Martijn: ‘Er is te weinig geld voor te veel taken en je hebt vaak problemen met de bezetting. Maar dan haal je de energie uit de ongelooflijke overgave waarmee onze vrijwilligers werken. Steeds zijn het dezelfde mensen die de nachtdiensten draaien. Ik zou daar een vaste kracht voor willen aantrekken. Dan ontlast dat mensen die ons werk erbij doen.’ Voor de Stichting Leeuw is de continuïteit van de processen belangrijk. ‘Grote katachtigen veroorzaken veel slijtage, wat intensief onderhoud vereist. Daarnaast is er behoefte aan ruimte voor opvang van Servals.’ Ook de verduurzamingsopgave vraagt veel geld. Peter van der Heijden ziet dat als belangrijke opgave. ’Wij kunnen alles gebruiken, bij ons moet een dierenambulance vervangen worden en dan moeten we kijken we naar zo’n prijzige elektrische variant. Maar ook het up to date maken van gebouwen is een actueel onderwerp. Ook bij Dierenzorg Eemland zijn de gebouwen aan verduurzaming toe. ‘Nu zijn de kosten van exploitatie hoog en dat willen we naar beneden bijstellen.’
Aandacht voor schenkers en nabestaanden
Martijn van der Weerd: ‘Wij geven individueel aandacht, want we merken dat behoefte aan informatie echt maatwerk is. De meeste mensen die nalaten doen dat vanuit een ervaring met ons. Dus we hebben een dier opgevangen of vervoerd of iets dergelijks.
‘We laten tijdens zulke bezoeken zien waar hun steun precies aan wordt besteed. Verzorgster Daphne was ook mee en vertelde de donateurs uitgebreid over het natuurlijke gedrag van de dieren. De donateurs konden zelf zien hoe de leeuwen, die vanuit Nederland zijn overgebracht, hun oorspronkelijke leefgebied terugvinden en steeds meer verwilderen. Precies zoals dat past bij hun natuurlijke gedrag. Zulke momenten met donateurs en toekomstige schenkers delen, is heel waardevol. Zij zien daardoor met eigen ogen dat ons werk daadwerkelijk impact heeft.’
Behoefte aan meer bewustzijn over nalatenschappen
Bij nalatenschappen komt veel kijken. De organisaties hebben ook te maken met nalatenschappen die er plots zijn. Ze kunnen dan niet meer persoonlijk worden bedankt. Nabestaanden spelen ook een hele belangrijke rol. Dat vraagt altijd al de nodige aandacht. Bij de Stichting Leeuw is het idee opgekomen een herinneringsboom te maken. Met bijvoorbeeld sleutelhangers met een bedankje. Voor de zorgvuldigheid verwijzen de organisaties mensen die willen nalaten, eerst naar een notaris. Ze willen dat ze niet dat ze tussen de gever en de nabestaanden komen te staan.
